Cukrzyca - co to za choroba? Objawy, diagnostyka, leczenie cukrzycy.

Co to jest cukrzyca? 

Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, na którą w roku 1980 chorowało 108 milionów ludzi, w roku 2014 - 422 miliony, a obecnie, zgodnie z szacunkami, 537 milionów samych osób dorosłych. Prognozy nie są pocieszające. W przeciągu kolejnych niespełna 10 lat, liczba ta ma wzrosnąć o kolejnych ponad milion przypadków. Cukrzyca jest główną przyczyną niewydolności nerek, ślepoty, zawału serca, udaru i amputacji kończyny dolnej. 
 
Co to jest cukrzyca? Definicja mówi o grupie chorób metabolicznych, których cechą charakterystyczną jest podwyższony poziom glukozy we krwi. Na czym polega cukrzyca? W zależności od rodzaju cukrzycy, albo trzustka nie produkuje wystarczającej ilości insuliny, albo organizm nie potrafi jej efektywnie wykorzystać. U osób zdrowych, po spożyciu posiłku dochodzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi. W odpowiedzi na to, trzustka wydziela insulinę, która odpowiada przede wszystkim za transport glukozy do komórek organizmu. Glukoza przedostaje się do komórek i w efekcie - jej poziom we krwi spada. Jest to oczywiście duże uproszczenie całego procesu regulacji poziomu glukozy w organizmie. W rzeczywistości bierze w nim udział nie tylko insulina, ale też glukagon, o którym będzie mowa w dalszej części artykułu, oraz inne hormony. 
 
Poziom cukru po jedzeniu u cukrzyka nie jest tak efektywnie obniżany. U części chorych, insulina produkowana jest w ilości niewystarczającej w stosunku do potrzeb. U innych - komórki stają się oporne na działanie insuliny, co z biegiem lat również prowadzi do spadku lub zupełnego wstrzymania produkcji insuliny. Glukoza nie może przedostać się do komórek, dla których jest źródłem energii. Prowadzi to do pojawienia się różnorodnych objawów i powikłań, związanych właśnie ze zbyt wysokim poziomem cukru we krwi. 
 
Diabetyk - co to oznacza, kto to jest? Diabetyk to osoba chorująca na cukrzycę. Wielu diabetyków nie ma świadomości swojej choroby. Cukrzyca może rozwijać się bezobjawowo nawet przez wiele lat. Dlatego tak istotna jest profilaktyka i regularne wykonywanie badań, które pomogą wcześniej uchwycić niepokojące zmiany zachodzące w organizmie. 

Rodzaje cukrzycy 

Rodzaje cukrzycy to: 

• cukrzyca typu 1 - zniszczenie komórek beta trzustki uniemożliwia wytwarzanie insuliny. Do cukrzycy typu 1 zaliczana jest obecnie również cukrzyca typu LADA, która dawniej wyodrębniana była jako oddzielny rodzaj tej choroby. Cukrzyca typu 1 rozwija się nie tylko u dzieci, ale również u osób dorosłych, 
• cukrzyca typu 2  - najczęstsza postać cukrzycy, w której narastająca insulinooporność (Co to jest insulinooporność? Jak można ją pokonać? (“link”)) prowadzi do postępującego niedoboru insuliny, 
• hiperglikemia (podwyższony poziom glukozy we krwi) która została po raz pierwszy wykryta w ciąży, 
• inne, zdecydowanie rzadziej występujące rodzaje cukrzycy, wywołane m.in. genetycznymi defektami komórek trzustki lub insuliny, chorobami trzustki, lekami lub infekcjami. 
   
  Jaki typ cukrzycy jest najgorszy? Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, która wpływa na codzienna życie i aktywności nie tylko samego pacjenta, ale również jego najbliższej rodziny. Nie da się stwierdzić, który typ cukrzycy jest gorszy. Mając za wysoki cukier, objawy które pojawiają się przy cukrzycy typu 1 są najczęściej nagłe. W przypadku cukrzycy typu 2, choroba może rozwijać się latami, a oznaki cukrzycy u mężczyzn i kobiet pojawiają się czasami dopiero wraz z rozwojem powikłań. Niezależnie od rodzaju cukrzycy, choroba ta wymaga wprowadzenia odpowiedniego leczenia, które umożliwia unormowanie poziomu glukozy we krwi i chroni przed następstwami nieleczonej cukrzycy. 
   

Cukrzyca - przyczyny 

Co powoduje cukrzycę? Przyczyny cukrzycy typu 1 nie są do końca poznane. Uważa się, że na jej rozwój wpływają uwarunkowania genetyczne i czynniki środowiskowe. Jest to rodzaj cukrzycy, któremu obecnie nie jesteśmy w stanie zapobiegać. Geny mają pewien wpływ również na rozwój cukrzycy typu 2. W tym przypadku, znacznie większe znaczenie ma wpływ środowiskowy, przede wszystkim otyłość oraz nadwaga. Obwód talii wynoszący co najmniej 80 cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn jest jednym z czynników ryzyka, zwiększającym prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy. 
 
Osoby prowadzące siedzący, mało aktywny tryb życia również są w większym stopniu zagrożone pojawieniem się tej choroby. Częściej występuje ona też u kobiet, u których w przeszłości zdiagnozowano cukrzycę ciążową lub tych, które urodziły dziecko z masą ciała przekraczającą 4 kg. Od czego jeszcze może rozwinąć się cukrzyca? Przyczyną może być nadciśnienie tętnicze, choroby sercowo-naczyniowe oraz zaburzenia poziomu lipidów we krwi. Czynnikiem ryzyka jest też zespół policystycznych jajników (PCOS). U wielu diabetyków, zmagających się z cukrzycą typu 2, występuje jednocześnie wiele czynników, zwiększających ryzyko rozwoju tego schorzenia. 

 Jakie są objawy cukrzycy?

Cukrzyca - objawy pierwsze w przypadku cukrzycy typu 1 najczęściej pojawiają się nagle i trudno jest je przeoczyć. Można zaobserwować nasilone pragnienie, znacznie częstsze niż wcześniej oddawanie moczu (wielomocz), niezamierzoną utratę wagi, nasiloną senność i zmęczenie. Przy cukrzycy typu 2 choroba może przebiegać bezobjawowo przez wiele lat. Nieco podwyższony cukier może utrzymywać się nie wywołując żadnych niepokojących dolegliwości. Z tego właśnie powodu, cukrzyca typu 2 najczęściej wykrywana jest przypadkowo, podczas badań profilaktycznych. Jeśli nie zostanie ona zdiagnozowana, podwyższony poziom glukozy po pewnym czasie może skutkować pojawieniem się takich samych objawów jak wymienione wyżej. 
 
Cukrzyca - objawy skórne? Czasem mówi się, że cukrzyca zaczyna się od skóry. Zmiany skórne nie są jednak tak charakterystyczne i nie występują tak często jak silne pragnienie, wielomocz i spadek wagi. U części chorych na cukrzycę, objawy skórne które się pojawiają mają postać wysypki, zakażeń grzybiczych, a także ciemnych, rogowaciejących plam na ciele. Skóra traci jędrność i elastyczność. Można zauważyć jej odwodnienie. 
 
U niektórych pacjentów pojawiają się nietypowe objawy cukrzycy. Mogą być to nawracające infekcje intymne lub infekcje układu moczowego. Rany trudniej i dłużej się goją. Czasami obserwuje się też problemy z widzeniem, a u dzieci - związane z tym trudności w szkole.  

Cukrzyca - diagnostyka 

Pierwsze objawy cukrzycy mogą pojawić się dopiero wtedy, gdy dochodzi do rozwoju groźnych powikłań. Aby temu zapobiegać, bardzo ważne są regularne badania profilaktyczne. Umożliwiają one wcześniejsze wykrycie choroby i wdrożenie odpowiedniego postępowania. Oznaczanie glikemii (poziomu cukru we krwi) zaleca się przeprowadzać u osób z czynnikami ryzyka wymienionymi wyżej raz na rok. Dodatkowo, nawet nie będąc wśród osób w większym stopniu zagrożonych rozwojem cukrzycy, należy sprawdzać stężenie glukozy we krwi po 45. roku życia raz na 3 lata. 
 
Cukrzycę można zdiagnozować, jeśli: 

• glikemia przygodna (pomiar przeprowadzony o dowolnej porze dnia, bez przygotowania pacjenta) wynosi co najmniej 200 mg/dl i dodatkowo występują objawy wysokiego cukru, 
• glikemia przygodna nie przekracza 200 mg/dl lecz występują objawy wysokiego poziomu glukozy we krwi lub glikemia przygodna nie była sprawdzana, ale: 
  
  • dwukrotnie oznaczano glikemię na czczo i uzyskano wynik co najmniej 126 mg/dl, 
  • oznaczono hemoglobinę glikowaną, której wartość wyniosła nie mniej niż 6,5%, 
  • w 120. minucie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) uzyskano wynik co najmniej 200 mg/dl.  

Prawidłowy poziom glukozy we krwi na czczo u dzieci i osób dorosłych wynosi 70-99 mg/dl. Wartości między 100 a 200 mg/dl są wynikami nieprawidłowymi. Mogą świadczyć o zaburzeniu przemian, jakim ulegają cukry w organizmie oraz o rozwoju stanu przedcukrzycowego. 
 
Poziom cukru po zjedzeniu słodyczy może być znacznie wyższy. 2 godziny po jego spożyciu nie powinien on jednak przekraczać 140 mg/dl. Jeśli jest wyższy, może to świadczyć o cukrzycy lub zaburzeniu tolerancji glukozy. 
 
Cukrzyca - diagnostyka u kobiet ciężarnych przebiega według określonego schematu. Już przy pierwszej wizycie zalecane jest wykonanie pomiaru glikemii na czczo. Jeśli wynik jest mniejszy niż 92 mg/dl, między 24 a 25 tygodniem ciąży przeprowadza się test tolerancji glukozy. Jeśli natomiast wynik glikemii mieści się w zakresie 92-125 mg/dl konieczne jest pilne wykonanie doustnego testu OGTT. W przypadku gdy glikemia przekracza 125 mg/dl należy szybko powtórzyć wynik, a w razie zdiagnozowania cukrzycy - wprowadzić odpowiednie leczenie. 
 
Cukrzyca typu 1 wymaga stosowania insuliny. Przy cukrzycy typu 2 pierwszym wyborem jest metformina (np. Glucophage, Formetic, Metformax). Jeśli nie może być ona stosowana przez pacjenta lub jej działanie jest niewystarczające, wprowadzane są dodatkowe leki, które intensyfikują terapię.  

 Jak zapobiegać cukrzycy? 

 
Nie znany jest obecnie sposób zapobiegania cukrzycy typu 1. Można jednak zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu 2, która jest najczęściej występującym rodzajem tej choroby. Oprócz regularnej kontroli poziomu cukru we krwi, ważne są: 

• redukcja masy ciała, 
• zmiana sposobu odżywiania się na zdrowszy, 
• systematyczna aktywność fizyczna, 
• zaprzestanie palenia papierosów. 

Aktywność fizyczna zwiększa wrażliwość tkanek na glukozę. W połączeniu ze zdrowym, zróżnicowanym sposobem odżywiania się, chroni przed pojawieniem się nadwagi i otyłości, które są głównymi przyczynami rozwoju cukrzycy typu 2. 

Co robi glukagon? 

 
Glukagon - co to jest i jaką pełni rolę w cukrzycy? Glukagon jest hormonem, który podobnie jak insulina wytwarzany jest w trzustce i ma istotny udział w przemianach węglowodanów w organizmie. Jego działanie jest jednak niejako odwrotne niż insuliny. Co powoduje glukagon? Wzrost poziomu glukozy we krwi. Mianowicie, kiedy dochodzi do spadku poziomu glukozy we krwi komórki trzustki zaczynają produkować glukagon. W wyniku jego działania, stymulowane są procesy, które mają na celu wyrównać aktualny niedobór glukozy. Dochodzi wówczas do rozkładu glikogenu do glukozy, a także do wytwarzania glukozy z innych substancji. 
 
Glukagon to hormon, który pomaga utrzymać odpowiedni poziom glukozy we krwi podczas dłuższego braku pokarmu. Jest on czasem stosowany przez diabetyków, u których stężenie cukru spadło poniżej oczekiwanych wartości. Mówimy wówczas o hipoglikemii (poziom glukozy we krwi jest niższy niż 70 mg/dl. Przy łagodnej hipoglikemii najczęściej wystarczy spożycie małej dawki cukrów prostych. W cięższych postaciach hipoglikemii może zachodzić konieczność podania właśnie glukagonu. Wprowadza się go do organizmu domięśniowo, podskórnie lub donosowo. Glukagon zaleca się podawać głównie u tych pacjentów, u których dostęp do żył w celu podania roztworu glukozy jest utrudniony. Zarówno diabetyk, jak i osoby z jego najbliższego otoczenia powinny zostać poinstruowane, jak prawidłowo aplikować lek i w jakich sytuacjach może zachodzić potrzeba jego podania. 
 
Znając powodowane przez wysoki poziom cukru objawy szybciej można skojarzyć ich ewentualne wystąpienie u siebie lub członków rodziny z cukrzycą. Warto jednak pamiętać o tym, że najczęstszy rodzaj tej choroby - cukrzyca typu 2 - początkowo przebiega bezobjawowo. Bez regularnych badań, choroba ta może stale się rozwijać, prowadząc do uszkodzenia wzroku, nerek lub zagrażających zdrowiu, a czasem również życiu powikłań ostrych.